Województwo łódzkie po raz pierwszy pojawiło się na mapach administracyjnych Polski w 1919 roku. Było to odzwierciedleniem dynamicznego rozwoju dziewiętnastowiecznej Łodzi przemysłowej. Dzięki sukcesowi gospodarczemu miasta pojawiły się województwo oraz region łódzki. O znaczeniu Łodzi świadczyły znane fakty: był to największy ośrodek włókienniczy Królestwa Polskiego, Polski międzywojennej i powojennej, a liczba mieszkańców rosła. Przed I wojną światową Łódź liczyła ok. 500 tys. mieszkańców, co plasowało ją na drugim po Warszawie miejscu wśród najludniejszych miast w Polsce.

Sieć rzeczna naszego regionu powiązana jest z działem wodnym biegnącym przez środek województwa z południa na północ oraz z dolinami rzek: Warty na zachodzie, Pilicy na wschodzie i Bzury na północy. Obszary wododziałowe są terenem wypływu licznych rzek, rzeczek oraz bezimiennych cieków. Stanowią one część dorzeczy głównych rzek województwa łódzkiego: Warty, Pilicy i Bzury.

Warta jest największą rzeką w regionie łódzkim. Całkowita jej długość to 808 km (na terenie woj. łódzkiego płynie na odcinku ok. 215 km), źródło znajduje się na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej w okolicach Zawiercia (Kromołów), do Odry uchodzi w okolicach Kostrzyna. Warta jest rzeką nie uregulowaną na większej części swej długości. W dolnym biegu, na obszarze Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej czy Toruńsko-Eberswaldzkiej, tworzy szerokie doliny. W górnym biegu, na kilku odcinkach, wcinając się w podłoże tworzy głębokie przełomy. Trzy najbardziej malownicze – Przełom Działoszyński, Załęczański Łuk Warty oraz Przełom Krzeczowski znajdują się w południowo-zachodniej części województwa. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej na jednym z tych obszarów utworzono obszar Natura 2000 „Załęczański Łuk Warty”.

Granica województwa łódzkiego ze śląskim i wielkopolskim w wielu miejscach pokrywa się z biegiem Warty. Na rzece tej powstał jeden z największych sztucznych zbiorników wodnych w Polsce – Zbiornik Jeziorsko (powierzchnia ok. 42 km²). Większymi dopływami Warty w granicach administracyjnych województwa łódzkiego są: lewobrzeżny – Prosna, prawobrzeżne – Widawka i Ner. W okolicach Uniejowa, gdzie Warta opuszcza województwo łódzkie, jej przepływ wynosi ok. 60 m³ na sekundę.

W świadomości Polek i Polaków Warta jest od wielu pokoleń związana z naszym krajem. Śpiewamy o niej w hymnie narodowym: „Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, będziem Polakami”.

Prosna ma źródło w okolicach Radłowa w województwie opolskim, z całkowitej długości 229 kilometrów tylko 70 km przypada na woj. łódzkie, wody swe prowadzi na północ ku Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej i w okolicach Pyzdr wpada do Warty. W obrębie województwa łódzkiego przepływ wynosi ok. 5,2 m³/s, a średni spadek 0,9‰. Prosna w historii pełniła ważną rolę, na pewnych odcinkach stanowiła granicę między zaborem rosyjskim i pruskim, a w okresie międzywojenny między Polską a III Rzeszą.

Widawka ma długość ok. 115 km. Jej źródła znajdują się na wschód od Radomska, na obszarze Wzgórz Radomszczańskich. W dolinie Widawki powstały liczne niewielkie zbiorniki retencyjno-rekreacyjne, a także stawy hodowlane. Jest to rzeka zasilana nie tylko przez wody opadowe czy roztopowe, lecz także przez wody pochodzące z odwadniania kopalni węgla brunatnego „Bełchatów”. Średni przepływ przy ujściu to ok. 11 m³/s, a spadek wynosi 0,9‰.

Grabia jest dopływem Widawki, wypływa z okolic Piotrkowa Trybunalskiego, po 77 km kończy swój bieg w nurtach Widawki na obszarze Parku Krajobrazowego Międzyrzecza Warty i Widawki. Na całej swej długości Grabia jest jedną z najczystszych rzek województwa. W dolinie rzeki niegdyś znajdowało się wiele młynów wodnych, z których przetrwały nieliczne. Średni przepływ to ok. 3,6m³/s, spadek 1‰.

Ner jest dużym, jak na warunki łódzkie, dopływem prawobrzeżnym Warty. W granicach województwa ma 110 km, przepływ ok. 6 m³/s. Źródła Neru znajdują się w południowo-wschodniej części Łodzi. Rzeka ta w górnym biegu ma duży spadek wynoszący ok. 3‰, odwadnia południową część Łodzi, uchodzą tutaj Jasień i Łódka. Dopływem lewobrzeżnym Neru jest Dobrzynka, płynąca przez Pabianice. W wyniku intensywnego rozwoju przemysłu włókienniczego Ner i jego dopływy stały się odbiorcą ścieków z aglomeracji łódzkiej i jednymi z najbardziej zanieczyszczonych rzek w Polsce. W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, po oddaniu do użytku Grupowej Oczyszczalni Ścieków, czystość wód w Nerze znacznie się poprawiła. Całkowita jego długość wynosi 125 km, w dolnym odcinku płynie równoleżnikowym odcinkiem Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej.

Przez wschodnią część województwa łódzkiego płynie najdłuższy lewobrzeżny dopływ Wisły, a jednocześnie druga pod względem wielkości rzeka w regionie łódzkim – Pilica. Nazwa rzeki pochodzi od słowa „pilić”, tzn. szybko coś robić, ponaglać, śpieszyć się. W nazwie kryje się wiele prawdy o rzece. W górnym odcinku Pilica ma znaczny spadek wynoszący 5‰. Wypływa z obszaru Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, z wysokości 346 m n.p.m., na zachód od średniowiecznego miasta Pilica. Całkowita długość rzeki to 319 km, z czego na województwo łódzkie przypada 170-kilometrowy odcinek. Rzeka na całej swej długości jest nieuregulowana, co znacznie podnosi jej walory przyrodnicze. Częściowo naturalny wygląd doliny został zmieniony przez budowę w latach 70-tych XX wieku Zbiornika Sulejowskiego. Pilica jest jedyną rzeką w Polsce, której jest poświęcony skansen.

Na wysokości Tomaszowa Mazowieckiego Pilica zasilana jest wodami „Niebieskich Źródeł”. Stanowią one jedną z największych atrakcji przyrodniczych woj. łódzkiego i objęte są ochroną w postaci rezerwatu przyrody.

W granicach województwa łódzkiego Pilica przyjmuje kilka dopływów, z których najważniejsze to: Luciąża, Wolbórka i Czarna Konecka (Maleniecka). W dolinie Pilicy utworzono trzy parki krajobrazowe: Spalski, Sulejowski i Przedborski.

Luciąża jest lewym dopływem Pilicy, początek swój bierze na terenie Wzgórz Radomszczańskich. Teren jest tutaj urozmaicony, wynikiem tego spadek rzeki wynosi ok. 2,2‰. Ten znaczny spadek i przepływ 2–3,5 m³/s posłużyły do wykorzystania rzeki jako siły napędowej w licznych młynach wodnych. Jeden z nich został uratowany przed zniszczeniem i obecnie można go zwiedzać w Skansenie Rzeki Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim. Luciąża po przepłynięciu ok. 48 km wpływa do Zalewu Sulejowskiego.

Wolbórka to również lewobrzeżny dopływ Pilicy. Wypływa z obszarów leśnych na północ od Tuszyna, kończy swój bieg po 49 km w okolicach Tomaszowa Mazowieckiego. Napędzając koła młyńskie, była w XIX wieku źródłem energii dla powstającego przemysłu włókienniczego w tym mieście. Wolbórka po opuszczeniu obszarów źródłowych płynie po terenach bezleśnych, w uregulowanym korycie. Rzeka ta dała nazwę leśnemu rezerwatowi przyrody „Wolbórka”.

Rzeka Czarna Konecka, nazywana również Czarną Maleniecką, bierze początek w okolicach miejscowości Furmanów w województwie świętokrzyskim. Jest najdłuższym dopływem Pilicy; ma ok. 85 km. Zasilana przez znaczne opady w Górach Świętokrzyskich ma spory przepływ i duży spadek terenu. Rzeka ta była wykorzystywana w pierwszej połowie XIX wieku do napędzania maszyn w zakładach przemysłu metalurgicznego i maszynowego na obszarze Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Na rzece tej powstawały liczne zbiorniki i stawy hodowlane. Przepływa przez teren Przedborskiego Parku Krajobrazowego.

Północną część Łodzi i jednocześnie północną część województwa łódzkiego odwadnia Bzura. To lewy dopływ Wisły o długości 166 km, w województwie łódzkim 125 km. Wypływa z obszaru Lasu Łagiewnickiego w Łodzi, płynie na północ po strefie krawędziowej Wyżyny Łódzkiej przez teren Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich. W okolicach Łęczycy zmienia kierunek na wschodni i w okolicach Kamionu wpływa do Wisły. W górnym biegu Bzura ma dość szybki nurt, płynąc po terenie o spadku ok. 2‰. W okolicach Ozorkowa płynie już Pradoliną Warszawsko-Berlińską, terenem płaskim, bezleśnym, częściowo jest również rzeką uregulowaną. Na obszarze województwa łódzkiego większymi dopływami Bzury są: Ochnia i Słudwia (lewobrzeżne) oraz Moszczenica, Mroga, Skierniewka i Rawka (prawobrzeżne).

Bzura jest kojarzona z odwagą i poświęceniem. Na tych płaskich terenach, bez możliwości ukrycia się, nacierali żołnierze Armii „Poznań” w największej bitwie wojny obronnej 1939 roku, bitwie nad Bzurą.

Ochnia wypływa z południowej części Pojezierza Kujawskiego, z okolic Lubienia Kujawskiego w województwie Kujawsko-Pomorskim. Długość tej rzeki to 47 km, z czego na województwo łódzkie przypada 40 km. Ochnia jest jedną z niewielu rzek w naszym regionie, która na całej swej długości płynie w kierunku południowym.

Słudwia ma źródło na południe od Gostynina i po 46 km wpływa do Bzury w okolicach Łowicza. Podobnie jak Ochnia jest to rzeka typowo nizinna, płynąca wolno, o bardzo małym spadku (przy ujściu ma 0,2‰). Obie rzeki płyną po terenach bezleśnych, typowo rolniczych. Koryta mają uregulowane.

Moszczenica jest rzeką o długości 49 km, wypływa z rejonu wsi Byszewy na terenie Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich, kończy bieg w okolicach Woli Kalkowej. Moszczenica w swym górnym biegu płynie po terenie o nachyleniu 3‰, przypominając miejscami rzeki górskie. Na całej długości zostały zbudowane zbiorniki retencyjne, uregulowały one wahania poziomu wody, które dochodziły do 2–3 m i powodowały powodzie w dolnym biegu rzeki.

Mroga podobnie jak Moszczenica jest prawym dopływem Bzury, wypływa z miejscowości Gałkówek Kolonia, na zachód od Koluszek. Rzeka ta ma długość 63 km, przy ujściu prowadzi 1,8 m³ wody na sekundę, spadek terenu w górnym odcinku wynosi 2,5 ‰. W okolicach Bielaw dostarcza wodę licznym stawom hodowlanym. W dolnym odcinku przepływa przez Walewice, miejscowość znaną z częstego pobytu cesarza Napoleona I.

Skierniewka to rzeka, która zmienia swą nazwę. Górny odcinek, z połączenia kilku mniejszych rzeczek, nosi nazwę Łupnia. Przepływając przez Skierniewice, zmienia ją na Skierniewkę. Wpada do Bzury, ma długość 61 km, przy ujściu przepływ jest niewielki i wynosi ok. 1 m³/sek. Gdy wypływa z okolic Jeżowa i Białynina, czyli z terenów Wzniesień Łódzkich, jej spadek wynosi 2,5‰. Jak większość dopływów Bzury, Skierniewka płynie w przeważającej części po terenie wylesionym. Nad tą rzeką leży Arkadia, miejscowość znana z założenia ogrodowo-parkowego Heleny Radziwiłłowej.

Rawka jest rzeką niezwykle ciekawą, na całej długości jest nieuregulowana. Płynie dobrze rozwiniętymi meandrami, na znacznej długości wśród lasów, gdzie wysokość skarp rzecznych sięga kilkunastu metrów. Od źródła (znajduje się na wschód od Koluszek) do ujścia, czyli na całej swej długości 97 kilometrów, Rawka jest objęta ochroną w postaci rezerwatu przyrody, płynie także przez Bolimowski Park Krajobrazowy. Ze względu na walory przyrodnicze oraz na znaczny spadek Rawka jest licznie odwiedzana przez rzesze kajakarzy – jest zaliczana do trudniejszych rzek na Niżu Polskim.